İkili Küreselleşme

Geçtiğimiz aylarda Batılı siyasetçilerin Rusya’nın Ukrayna’yı işgal edeceğine dair söylemleri ve uluslararası kamuoyunun bu söylemlere tam anlamıyla inanmaması bize yalnızca Türkiye’de değil, tüm dünyada siyasetçilere duyulan güvenin az olduğunu gösterdi. Diğer yandan Rusya’nın bu söylemleri sürekli yalanlaması ve Rus sözcüsü bu söylemleri yalanlamaya devam ederken Putin’in Ukrayna’nın işgalinin emrini vermesi Rusya’yı adeta bir “Yalancı Çoban” durumuna düşürdü. Uluslararası kamuoyunun Rusya tarafından gelecek bir barış veya ateşkes açıklamasına inanması pek olası görünmüyor.

Görsel Kaynağı: Özgün Çalışma (Atmaca, E. 2022)

Berlin Duvarı’nın yıkılması ve Varşova Paktı’nın dağılması ile NATO ülkeleri Rusya’yı bir tehdit olarak algılamamaya ve Rusya ile iş birliği yapmaya başladı. Varşova Paktı ülkeleri Komünist ekonomiyi geride bırakıp birer Pazar ekonomisi haline gelirken Kapitalist sisteme dahil olarak küreselleşmeye ayak uydurmaya çalıştı. Küreselleşme ile 2000’lerin ilk on yılında bu ülkelerde her ne kadar hızlı büyüme rakamları görülse de 2000’lerin ikinci on yılında yeraltı kaynaklarının zenginliklerine rağmen büyüme rakamları gittikçe küçüldü.

Acemoğlu & Robinson’a göre ülkeler kurumlarını iyi bir şekilde kurabilirse ekonomik gelişim bunu takip edebilir. Bu bağlamda Sovyetler Birliği’nden bağımsızlığını ilan eden ülkelere baktığımızda Estonya, Litvanya ve Letonya’nın Avrupa Birliği süreçleri sayesinde diğer Eski Sovyet ülkelerine kıyasla daha iyi kurumlar kurduklarını gözlemliyoruz. Bu kurumların olumlu etkileri bu ülkelerin gayri safi yurt içi hasılalarında da (GSYİH) görülebiliyor.

Rusya’nın Ukrayna’yı işgali üzerine başta İngiltere ve Amerika Birleşik Devletleri olmak üzere Batı Dünyası ve müttefikleri Berlin Duvarı’nın yıkılmasından beri ilk kez ortak bir paydada buluştu. Bu tarihe kadar Avrupa Birliği, ABD’nin savunma şemsiyesinde bütçelerinde ciddi bir askeri harcama yükü olmaksızın ekonomik büyümenin tadını çıkartıyordu. Deutsche Welle’nin 27 Şubat 2022 tarihli haberine göre, “Rusya'nın Ukrayna savaşını ‘dönüm noktası’ olarak nitelendiren Başbakan Scholz, Almanya'nın savunma harcamalarını artıracağını ve bunun için 100 milyar Euroluk ek fon öngörüldüğünü açıkladı.” Rusya’ya karşı peşi sıra yaptırımlarını açıklayan Batı Dünyası ve müttefikleri, ülkeler arasında para gönderimini mümkün kılan SWIFT sisteminden Rusya’nın bazı bankalarının çıkarıldığını duyurdu. Görüldüğü üzere uzun vadede Rusya’nın Ukrayna İşgaline devam etmesi durumunda Rusya, Dünya ekonomi ve finans sisteminden, en azından Batı Dünyasının kurduğu Dünya ekonomi ve finans sisteminden tamamen çıkarılacak.

Soğuk savaş döneminde bir yanda Çin, Sovyetler ve Yugoslavya diğer yanda da Batı Dünyası ve müttefikleri askeri teknoloji konusunda iki farklı görünüme sahipti. Çin ve Sovyetlerin ürettiği askeri teknoloji ürünleri birbirlerininkilere benzerken diğer yanda Avrupa ve ABD tarafında üretilenler de birbirlerine benziyorlardı.

Çin uzun zamandır Rusya’nın Ukrayna İşgali ile karşılaştığı yaptırımların kendisine bir gün uygulanabileceğini öngörüyor ve bunlara karşı hazırlık yapıyor. Örneğin ABD Uzay Kuvvetleri tarafından yönetilen GPS sistemine alternatif olarak Çin BeiDou Navigasyon Uydu Sistemi’ni hayata geçirdi. Xie'nin belirttiği üzere 2020 yılı itibariyle Çin tarafından 120’den fazla ülkeye BeiDou Navigasyon Uydu Sistemi ihraç edildi (2020). Çin’in SWIFT sistemine alternatif olarak Batı Dünyasından HSBC, CITI ve BNP Paribas gibi paydaşlarla birlikte piyasaya sürdüğü CIPS (Cross-Border Interbank Payment System) Rueters’a göre dünyanın 103 ülkesinden 1280 finansal kurum tarafından kullanıyor (2022). Rus firmalarının, Rus Bankalarının SWIFT sisteminden çıkarılması sonucunda CIPS ile uluslararası ticaret işlemlerini devam ettirmeleri kuvvetle muhtemel görünüyor. ABD’nin geçtiğimiz yıllarda Çinli Huawei’ye Android ve Google hizmetleri ile ilgili yaptığı ambargolar sonucunda Huawei bu hizmetlerin Çinli alternatiflerini geliştirmişti.

Küreselleşmenin etkisiyle her ülkenin birbirine bağımlılığının arttığı bu dönemlerde Doğu Bloğunda yaşanan gelişmeler ve Batı Dünyasının, Doğuyu haklı veya haksız olarak küresel sistemden uzaklaştırması sonucunda ortaya çıkan durumda küreselleşmenin hız kesmeden devam edeceği ancak yarım küre şeklinde iki farklı küreselleşme, daha doğrusu küresel bir bölünme olacağı olacağı görülüyor.

Kaynaklar

Acemoğlu, D., Robinson, J. A., & Woren, D. (2012). Why nations fail: The origins of power, prosperity and poverty (Vol. 4). New York: Crown Publishers.

Deutsche Welle. (27 Şubat 2022). Alman ordusu için 100 milyar Euroluk ek fon. https://www.dw.com/tr/alman-ordusu-icin-100-milyar-euroluk-ek-fon/a-60934072

Xie, J. (8 Haziran 2020). China’s Rival to GPS Navigation Carries Big Risks. https://www.voanews.com/a/east-asia-pacific_voa-news-china_chinas-rival-gps-navigation-carries-big-risks/6192460.html

Reuters. (28 Şubat 2022) Factbox: What is China's onshore yuan clearing and settlement system CIPS?. https://www.reuters.com/markets/europe/what-is-chinas-onshore-yuan-clearing-settlement-system-cips-2022-02-28/