Bir Kadına Nasıl Hitap Edilir?

Diller canlıdır ve her insan gibi her dil de kendine has özelliklere sahiptir. Bu durum dili yaşatan toplumun özel ilgi gösterdiği konularla ilgilidir. Örnek verecek olursak İngilizce konuşan milletlerden bazıları uzayla alakalı birtakım faaliyetler yürüttükleri için “Ay ile Dünya arasında” demek yerine bir kelime türetmişlerdir. Diğer taraftan Türkler at besiciliği ve biniciliğiyle asırlar boyunca haşır neşir oldukları için at canlısının hayatının farklı evrelerine kulun, tay ve kısrak gibi çeşitli isimler vermiş ve bir attan bahsederken özellikle belirtmeksizin karşılarındaki insanlara bahsi geçen atın yaşı ve diğer özellikleri ile ilgili bilgiler aktarabilmişlerdir. Milletler, tıpkı ihtiyaç duydukları kelimeleri türettikleri gibi ihtiyaç duymadıkları ve çok sık kullanmadıkları kelimeleri de türetmezler.

Görsel Kaynağı: Pixabay

Türk Dil Kurumu’na göre Arapçadan dilimize geçmiş “bakire” sözcüğü, dilimizde ilk kez 1600’lü yıllardan önce kullanılmıştır. Diğer yandan günümüzde bakirelik ile ilişkilendirilen “kız” ve “kadın” kelimelerinin dilimizdeki ilk kullanımları “bakire” kelimesinden yaklaşık 800 yıl önce Orhun Yazıtlarındadır. Bu da bize “kız” kelimesinin ülkemizdeki bazı insanların iddialarının ve kullanımlarının aksine “cinsel ilişkiye girmemiş insan canlısı dişisi” anlamına değil, TDK Güncel Sözlük’teki “dişi çocuk” anlamına geldiğini gösteriyor. Buna ek olarak yine TDK Güncel Sözlük’e göre kadın, “erişkin insan dişisi” demektir. Diğer bir deyişle yetişkin bir kızı anlatmak için kullanılan bir kelimedir. Türk Medeni Kanunu’na göre 18 yaşına gelmiş bir Türk vatandaşı reşit sayıldığına göre 18 yaşındaki Türk vatandaşı bir insan dişisine kadın denmesi uygundur.

Görsel Kayağı: Pixabay

Kız ve kadın kelimelerinin ardından değinmemiz gereken diğer bir kelime ise bayan kelimesi. Bu kelime ulu önder Gazi Mustafa Kemal Atatürk’ün dilimize kazandırdığı birçok kelimeden ikisi olan Bay ve Bayan kelimelerinden birisidir. Bu kelimelerin Türkçeye kazandırılmasındaki amaç ise o dönemde yoğun şekilde kullanılan Fransızca mösyö, madam ve matmazel gibi kelimelere Türkçe karşılıklar ve alternatifler sunabilmekti. Türkçede hâlihazırda mevcut olan saygıdeğer bir insana isim belirtmeden hitap etmek üzere kullanılan “hanımefendi” ve “beyefendi” kelimeleri sebebiyle Fransızcadan dilimize giren bu kelimelerin isimsiz hitabet için kullanımı halk tarafından kabul görmemiş ve sadece isim önüne eklenen halleriyle kullanılmıştır. Fransızca kelimelere alternatif olarak üretilen bay ve bayan kelimeleri tıpkı Fransızcada oldukları gibi hitabet için kullanılırdı ve cinsiyete göre hangisinin kullanılacağının belirlenmesine rağmen cinsiyet belirtmek için kullanılmazdı. Bu durumları göz önünde bulundurarak örnek vermek gerekirse çantasını unutan bir kadına “Bayan, çantanızı unuttunuz!” demek yanlış bir kullanım, “Hanımefendi, çantanızı unuttunuz!” demek ise doğru bir kullanım olacaktır. Sonuçta hiç kimse “Bay, çantanızı unuttunuz!” demez, “Beyefendi, çantanızı unuttunuz!” der. Arada hiçbir fark yok ancak kulağa ne kadar kötü geldiği ortada. Aynı durum kadın-bayan ve erkek-bay için de geçerlidir. Cinsiyet hanesinde bayan ve bay kullanmak yanlışken, kadın ve erkek kullanmak doğrudur.